پوکی استخوان  بیماری است که در آن تراکم و قدرت استخوان ھای بدن کاھش یافته و بدنبال آن احتمال شکستگی استخوان ھا افزایش می یابد .پوکی استخوان معمولا بتدریج پیشرفت میکند و ھیچ علامتی از خود بروز نمیدھد تا وقتی که شکستگی بوجود می اید .پوکی استخوان، بعد از بیماریھای قلبی -عروقی، سرطان، بیماریھای روحی روانی و حوادث مھمترین عامل مرگ و میر در کشور است.

تودهي استخواني ھر فرد معمولا در 30 تا 35 سالگي به بیشترين حد خود ميرسد .پس از اين سن، كم شدن توده استخوان به صورت يك روند طبیعي آغاز ميشود .در واقع با افزايش سن، مقدار استخواني كه تخريب ميشود، بیشتر از مقداري است كه ساخته ميشود .اگر بتوانیم ساختمان داخلي بافت استخواني را با میكروسكوپ ببینیم ، در حالت طبیعي، شبیه كندوي عسل است كه با تخريب بافت استخواني در اين كندو اندازهي فضاھاي خالي بزرگتر ميشود و به عبارتي پوكتر ميشود. بدين ترتیب، استخوانھا نازك و شكننده ميشوند، به حدي كه به راحتي و حتي به خودي خود ميشكنند.مخصوصاً در ناحیه سر استخوان ران كه در گودي استخوان لگن جا دارد، ستون مھرهھا و مچ دست .پوكي استخوان، بیماري خاموش نیز نامیده ميشود، زيرا ممكن است شما متوجه ھیچ علامتي نشويد .

طي سالھا ممكن است استخوانھايتان را از دست بدھید، اما ندانید كه پوكي استخوان داريد، تا زمانیكه ناگھان يكي از استخوانھايتان بشكند .در زنان پوكی استخوان چھار برابر مردان ديده ميشود .مطالعه اي که چندي پیش توسط وزارت بھداشت انجام شده نشان مي دھد 47 درصد زنان و 44 درصد مردان بالاي 50 سال در ايران دچار کمبود تراکم استخوان ھستند و 6.4 افراد 20تا 70 سال در ايران به پوکي استخوان در ستون فقرات مبتلا ھستند. در ايران تحقیقات نشان داده است که مردم معمولاً روزانه کمتر از ٨٠٠ میلي گـرم کلسیم مصرف مي کنند . دخترھا حتي کمتـرازپسرھا کلسیم مصـرف مي کنند . پس حتماً به مصرف کلسیم و ويتامین دي در غذايتان دقت کنید . اگر خانمي يائسه ايد و براي درمان پوکی استخوان ، از داروي خاصي استفاده مي کنید ، اگر کلسیم کافي نخوريد ، اين داروھا ھیچ فايده اي ندارند ، زيرا ماده اصلي در بدنتان وجود ندارد که اين داروھا کمک کنند که استخوان با آن ساخته شود يا از تخريب استخوان جلوگیري کنند.

میزان شیوع  پوکی استخوان در ايران در ده سال اول بعد از يائسگي 5 تا 7 درصد است.با افزايش سن ھر سال به میزان 7 درصد، درصدي اضافه مي شود .در جامعه ما استئوپروز رو به افزايش است.ثابت شده است كه در حال حاضر میزان عمري كه اين بیماري از جامعه ما مي گیرد، يك دھم ديابت و شايد ھم كمتر است ..بهطوركلي 70درصد زنان و 50 درصد مردان بالاي 50 سال در ايران به نوعي دچار پوكي استخوان يا ضعف استخوان بوده اند سازمان بھداشت جھاني پیش بیني مي كند كه با افزايش امید زندگي در كشورھاي آسیايي، پوكي استخوان يكي از معضلات بھداشتي آنھا در آينده خواھد بود .چنانچه از ھم اكنون به صورت جدي براي پیشگیري از اين عارضه اقدام نشود، احتمال اين كه در آينده يك معضل بھداشتي بزرگ داشته باشیم، خیلي زياد است .. استخوان پوک استخوان سالم علائم پوکی استخوان:

• شكستگي خود به خود يا با كمترين ضربه بر استخوانھا مخصوصاً در نواحي ران و لگن، كمر و ستون مھرهھا كه غالباً اين اولین علامت است.

• كمر درد شديد در نقطهاي خاص كه نشانه شكستگي ست.

• قوز پشت كه موجب انحناي پشت يا قوز درآوردن ميشود.

• كوتاه شدن قد.

• بعضي از محققان عقیده دارند افتادن دندانھا در سالھاي بالا نیز ناشي از ھمین پوكي استخوان است. عوامل مستعد كننده پوكي استخوان: عوامل مستعد كنندهاي كه قابل كنترل نیستند:

• جنسیت :زنان بسیار بیشتر از مردان به پوكي استخوان و شكستگي ناشي از آن دچار ميشوند ).در واقع 4 برابر آقايان .(زيرا زنان از ابتدا تراكم استخوان كمتري دارند و بیشتر ھم عمر ميكنند

• سن :با افزايش سن احتمال بروز پوكي استخوان بیشتر ميشود.

• شروع يائسگي :استروژن ھورمون زنانهاي است كه از كاھش تودهي استخوان جلوگیري ميكند .تولید استروژن در تخمدانھا بعد از يائسگي متوقف ميشود، در نتیجه، از دست رفتن تودهي استخوان تسريع ميشود .زناني كه يائسگي زود رس دارند) قبل از 45سالگي(، مانند بانواني كه تخمدانھاي آنھا را با جراحي برداشتهاند بیشتر در معرض ابتلا به پوكي استخواناند .

• سابقهي خانوادگي :وراثت بر مقدار استخوانھاي شما و سرعت از دست دادن آنھا تأثیر دارد، اگر مادر شما شكستگي لگن يا مھره، ساعد و ...داشته باشد، احتمال ابتلاي شما به شكستگي 2 برابر افراد ديگر است .

• استخوانبندي ظريف و كوچك :بانواني كه داراي استخوانھاي كوچك بوده، كوتاه قد و يا لاغراند، به خاطر وجود تودهي استخواني كمتر، مستعد بروز پوكي استخواناند.

• نژاد :بانوان اروپايي شمالي يا افراد ساكن آسیاي جنوب شرقي، بیشتر در معرض ابتلا به پوكي استخواناند.

• بعضي از بیماريھا :بیماريھايي نظیر بیماري تیروئید، پاراتیروئید، غدد جنسي، و غدد فوق كلیوي ميتوانند به پوكي استخوان منجر شوند . عوامل خطري كه ميتوانید آنھا را كنترل كنید:

• وزن :وزن كم بانوان بسیار لاغر باعث كم شدن قدرت استخوان ھم ميشود) زناني كه داراي اضافه وزناند، معمولاً در معرض خطر نیستند ولي احتمال ابتلا به ناراحتيھاي ديگر در آنھا زيادتر است

• ورزش نكردن :فعالیت نداشتن، كاھش تودهھاي استخوان را تسريع ميكند .ورزش مناسب به افزايش مقدار استخوان و سلامت بیشتر شما كمك ميكند.

• کمبود كلسیم و ویتامین د در رژیم غذایی : كلسیم استخوانھا را قدرتمند ميكند .اگر به قدر كافي كلسیم مصرف نميكنید بدن شما سلولھاي استخواني را تخريب ميكند تا كلسیم مورد نیاز خود را از آنھا به دست آورد .

• سیگار كشیدن :زناني كه سیگار ميكشند بیشتر از آنھا كه سیگار نميكشند به پوكي استخوان و ساير بیماريھا دچار ميشوند.

• استفاده طولانی از برخی داروھا :بعضي داروھاي تجويزي نظیر كورتن ، کاربامازپین، ھپارین تشخیص :

• معاينه جسماني : معاينه وسابقهي پزشكي كمك ميكند تا مشخص شود آيا در معرض پوكي استخوان ھستید يا نه؟ پزشكتان ميتواند به شما كمك كند تا برنامهي پیشگیري براي خود تعیین كنید • پرتوھاي X و عكسھاي راديولوژي: معمولاً براي تشخیص پوكي استخوان از راديولوژي استفاده نميشود، ولي گاھي اوقات، وقتي به دلايل ديگري عكس راديولوژي گرفته ميشود، پوكي استخوان را كه نسبتاً زياد باشد ھم در فرد مشخص ميكنند.

• آزمايشھاي سنجش تراكم استخوان : انجام اين آزمايشھا فعلاً براي تشخیص و پيگیري درمان پوكي استخوان، دقیقترين روش است .اطلاعات لازم را از پزشكتان بپرسید .اين آزمايش؛ معمولا، 3 تا 5 سال يك بار تكرار ميشوند تا روند پوكي استخوان و احتمالاً درمان آن مشخص شود .ھمراه اين آزمايش براي بار اول، معمولاً يك سري آزمايشھاي عمومي ھم از فرد گرفته ميشود تا از سلامتش اطمینان يابند .به ھر حال به ياد داشته داشته باشید كه تشخیص پوكي استخوان خیلي ساده نیست و در بیشتر موارد وقتي تشخیص داده ميشود كه فرد دچار شكستگي شده است . بنابراين بھترين راه، پیشگیري از بیماري پوكي استخوان است. درمان: در حال حاضردرمانھای کمی برای پوکی استخوان پیشرفته و جاافتاده وجود دارد .بھترین روش درمان پیشگیری از شروع آن با انجام ورزشھای منظم – حفظ رژیم غذائی متعادل و غنی از کلسیم و ویتامین D و پرھیز از انجام اعمالی است که سبب بھم خوردن سیکلھای ماھیانه در زنان شود است .ترک سیگار و الکل و مصرف کم ترکیبات کافئین دار مثل نوشابه ھم در کاھش سرعت پوکی استخوان موثر است.